Warmtenetten zijn collectieve voorzieningen

Collectieve warmtevoorzieningen *) of  warmtenetten

*) We schrijven in dit stuk altijd over “warmte” oplossing of “warmtenet”. Veel “warmtenetten” kunnen ook voor koelen worden gebruikt. Het water kan ook een vrij lage temperatuur van bijvoorbeeld oppervlaktewater hebben!

Op dit moment gebruiken we in onze woningen meestal wel vijf of meer collectieve systemen! In dit artikel vertellen we meer over collectieve warmte oplossingen. Ligt het voor de hand om ook voor warmte een collectieve oplossing te zoeken?

Collectieve oplossingen die we allemaal kennen zijn bijvoorbeeld elektriciteit, gas, internet, tv, riool, drinkwater en niet te vergeten straten, wegen etc.. Dat vinden we allemaal zo gewoon dat we er bijna niet over nadenken. De oudste voorzieningen in onze wijk werden en worden altijd aangelegd door de gemeente die de kosten ervan meestal heeft gedekt met de grondprijs. Bijzonder zijn telefoon, tv en internet, die worden vaak gratis aangelegd in de hoop dat je een abonnement neemt om die kabel te gebruiken. Als je er gebruik van maakt, dan ga je er pas voor betalen.

Dat laatste is ook bij warmtenetten zo: als je je aansluit ga je betalen.

In de eerste plaats de kosten die je in je huis moet maken en later ook de warmte die je ontvangt

Een warmtenet gebruikt water als middel om de warmte over te brengen van warmtebron naar de gebruiker. Met een leidingnet van bron naar een aansluiting op een woningen. In de woning wordt gewoonlijk de warmte overgedragen op het bestaande systeem zoals radiatoren, vloerverwarming en dergelijke. 

Uit: Handreiking mini- en kleinschalige warmtenetten van: Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie

Waarom een warmtenet als verwarmingssysteem?

Een warmtenet is een systeem waarbij meerdere huizen warmte krijgen via ondergrondse leidingen. Die warmte moet dan wel van een duurzame bron komen, omdat het de bedoeling is de uitstoot van CO2 in de atmosfeer te verminderen. Voorbeelden van duurzame bronnen zijn bijvoorbeeld aardwarmte, grondwater, oppervlaktewater en restwarmte van industrie.

Een belangrijke voordeel van een warmtenet is dat het helpt om de netcongestie te verminderen. De overheid ziet dat ook en is bereid om de bespaarde kosten op netcongestie te investeren in de aanleg van warmtenetten. Daardoor kan een warmtenet aantrekkelijker worden om aan te leggen en er op aan te sluiten.

Soms is het een laagtemperatuur-warmtenet. Dan is het water dat in je huis komt, niet heet genoeg om direct mee te douchen of je huis goed te verwarmen. In dat geval heb je in huis nog een kleine warmtepomp nodig om het water warmer te maken. Toch is een warmtenet vaak voordeliger dan een volledig eigen systeem. Je hoeft zelf geen grote warmtepomp te kopen of dure installaties aan te leggen. Ook deel je de kosten met andere bewoners. Onderhoud wordt centraal geregeld, dus je hebt minder zorgen. Een warmtenet is bovendien goed voor het milieu. De warmte komt van duurzame bronnen, waardoor je minder CO₂ uitstoot. Zo maak je samen met je buren je wijk groener en schoner.En tegenwoordig praten we ook over warmte als collectief systeem.  In flink wat steden, zoals bijvoorbeeld in Utrecht, is een warmtenet (stadswarmte) heel gewoon. En collectief hoeft niet zo massaal te zijn! Als je het samen doet met je buurman of een paar buren, spreken we van een miniwarmtenet. 

In het project BuurtWarmte Achterwillens vergelijken we heel veel combinaties. En daarbij kijken we dus naar grote en kleine warmtenetten, met verschillende warmtebronnen en naar een “koud water leidingnet” met als bron bodemwater of oppervlaktewater en naar het gebruik voor koeling. In al deze gevallen speelt het gebruik van een warmte/koude opslag ook nog mee: overtollige warmte in de zomer opslaan om die in de winter te kunnen gebruiken! Allemaal heel wat rekenwerk, waarbij we geholpen worden door de BuurtWamteWijzer software en ondersteund worden door specialisten.

We hebben ook gekeken naar mogelijke warmtebronnen zoals waterstof, organisch materiaal verbranden, aardwarmte, restwarmte van industrie etc. Over de warmtebronnen die we niet toepasbaar achten, hebben we een reeks artikelen geschreven. Daarin staat waarom we ze niet toepasbaar achten. Binnenkort maken we daar ook een overzicht van.

Kortom een flinke puzzel voor de werkgroep BuurtWarmte Achterwillens! Heb je vragen of opmerkingen over dit overzicht: reageer naar buurtwarmte@achterwillens.eu of hieronder!
(reacties worden niet automatisch getoond maar persoonlijk beantwoord en eventueel verwerkt in een van onze publicaties)

bron: Stichting Warmtenetwerk/Firan

Hieronder voor de geïnteresseerde meer informatie over de soorten warmtenetten.

Warmtenetten hebben een bron, een leidingnet en een aansluiting. In een later artikel komen we terug op de twee soorten warmtenetten die we verder hebben uitgewerkt. 

• Een bron
  • Er zijn veel soorten bronnen zoals oppervlaktewater, grondwater, bodemwarmte, aardwarmte op verschillende dieptes, restwarmte van industrie, te veel om op te noemen.
  • Er zijn bronnen met heel verschillende watertemperaturen zoals bijvoorbeeld hoog 90° (HT), 70° (MT), 40° (LT) tot en met zeer lage temperatuur zoals 15°C (ZLT)
    • HT hoge, MT midden, LT lage en ZLT zeer lage temperatuur
  • Het water van de bron kan al warm zijn, zoals bij aardwarmte, maar het kan ook direct verwarmd worden bijvoorbeeld met een grote warmtepomp.
  • Er kan ook warmte/koude opslag verbonden zijn aan de bron. De opslag kan in de zomer opgewarmd worden met goedkope elektriciteit, van zonnepanelen en door koeling van huizen. Die warmte kan dan in de winter worden gebruikt. Voor een hele buurt is natuurlijk wel een erg grote opslag nodig.
• Een leidingnet
  • Er zijn kleine en grote leidingnetten, van mininetten tussen 2 en 50 gebruikers, straat- of bloknetten, buurtnetten tot een wijknet met wel 1500 woningen. Omdat Gouda heeft aangegeven dat er geen stadsnet zal komen met meer dan 1500 aansluitingen, laten we dat hier verder weg.
  • Afhankelijk van de temperatuur van het water moet een leidingnet heel goed geïsoleerd zijn maar alleen bij 15°C is geen isolatie nodig,
• Een aansluiting 
  • Bij water van hoge temperatuur kan het via een warmtewisselaar direct gebruikt worden in het verwarmingssysteem van een woning.
  • Bij MT (midden temperatuur warmtenet) is voor warmwater naverwarming nodig en een opslagvat om het water op 60°C  te houden. Naverwarming kan met een zonneboiler (in de zomer), een doostroomverwamer, een elektrische boiler of een warmtepomp-boiler. Met laatste twee kun je gebruik maken van goedkope stroom van je zonnepanelen! Of met nachtstroom of als je een dynamisch energiecontract hebt
  • Bij een ZLT (een leidingnet met bijvoorbeeld bron of oppervlaktewater) is ook een warmtepomp nodig om het water te verwarmen voor wat nodig is voor de verwarming van een huis. En ook nog een installatie voor douche- en warm kraanwater. Er zijn apparaten met warmtepompen die dat allebei tegelijk kunnen.

Er zijn dus heel veel soorten warmtenetten! Om een lang verhaal kort te maken: er zijn zoveel soorten, dat we ze hier niet allemaal kunnen beschrijven.  

Een overzicht van enige belangrijke eigenschappen om warmtenetten te beoordelen:

• Aantallen aansluitingen
  • Hoe meer in een straat aansluiten, hoe goedkoper. 
  • Maar het aantal moet altijd passen bij de capaciteit van de bron
• Afstand tussen bron en gebruikers
  • vooral bij hogere temperaturen zijn korte afstanden gunstig vanwege warmteverlies en omdat de geïsoleerde leidingen duur zijn in aanleg en onderhoud.
  • de afstand tussen gebruikers is ook belangrijk: meer dan 20 woningen per hectare wordt wel als norm genoemd
  • een bron delen met je buurman of een woonblok is ook gunstig voor de kosten van aanleg en vermindert warmteverlies.
• Kosten leidingnet
  • Bij hoge watertemperaturen zijn zware, geïsoleerde leidingen nodig. Die zijn duur per meter en moeten misschien wel onderheid worden in ons veengebied!
  • De lage temperatuur leidingen kunnen wellicht naast de drinkwaterleidingen gelegd worden maar leidingen met warm water zijn dikker en zwaarder en moeten dieper gelegd worden.
• Kosten van de aansluiting
  • Afhankelijk van de temperatuur van het water zijn er weinig (HT, MT) of meer (LT) of veel (ZLT) voorzieningen in huis nodig
  • Voor het aansluiten van een woning op een warmtenet worden “aansluitkosten” gevraagd en moet vaak een “aansluitset” worden gekocht. Er zijn ook speciale subsidies voor deze kosten (ISDE subsidie: aansluiting warmtenet).
• Is koeling mogelijk?
  • Vaak zijn ZLT en LT leidingnetten geschikt om ook te koelen. Er zijn ook mogelijkheden om het warme water dat bij afkoeling ontstaat op te slaan en in de winter te gebruiken. (zie het volgende punt).
• Warmte/koude opslag (WKO)
  • Om het overschot aan warmte in de zomer te kunnen gebruiken in de winter is een warmte/koude opslag erg interessant.
  • In de zomer kan overtollige elektriciteit van zonnepanelen of  goedkope elektriciteit gebruikt worden.
• Beheer/eigenaren
  • Mininetten (minder dan 10 aansluitingen) kunnen onderling geregeld worden, er moeten dan goede afspraken gemaakt worden met de betrokken buren, maar kan dit wellicht via een lokale Energie Cooperatie gergeld worden).
  • Voor grotere (netten 10-1500 aansluitingen) kunnen lokale coöperaties een rol spelen naast de gemeente of bijvoorbeeld energiebedrijven.
  • Volgens de gemeente Gouda komer er geen heel grote netten met meer dan 1500 woningen.
• Energieleverancier en energiekosten
  • Welke elektriciteitsleverancier je gebruikt blijft hetzelfde als op dit moment, jouw keuze.
  • De leverancier van warmte is gewoonlijk maar één leverancier bedrijf of coöperatie. De kosten van je verwarming en warm water bestaan dan onder andere uit 
    • de aansluitkosten
    • een abonnement voor het onderhoud van het leidingnet
    • de kosten van de geleverde warmte en uit 
    • de kosten van de elektriciteit die je daarbij nog nodig hebt, zoals voor een warmtepomp en/of een boiler.